mapa

Ikusi mapa handiagoa

dorretxeak

dorretxeak ormalean gazteluetan jartzen ziren defendatzeko baina bazeuden batzuk dorretxeaak bideetanjartzen zutenak nekasariei eta beste batzuei dirua kentzeko hau da pasatu nahi bazuten ordaindu behar zuten eta honela diru gehiago zeukaten(yonay, goizalde, altea)

juduak eta palestinarrak

Gai historikoan, judu terminoa kristo aurreko bigarren milurtekoan Ekialdeko Mediterraneo inguruan bizi ziren tribu nomadak izendatzeko erabiltzen zen. Jainko bakarra onartzen zuten. Erromatarren nagusitasunaren menpe, biztanleria judua. Jazarpen ugrai jasan zituen. Erdi aroan eta Aro modernoan juduak Europa osora hedatu zire, eta judutegietan edo aljametan bizi ziren hiri barruan. Juduek batez ere merkataritzan eta fiantzetan lan egiten zuten nagusiki. Gehienek beren erlijioak ezkutuan praktikatzen zituzten.(yonay,altea eta goizalde)

Arte gotikoa

Arte gotikoa XII.mendearen erdialderantz, Frantzian sotutako estilo artistiko berria zen,gotikoa, eta XIII mendean europa osotik zabaldu zen.
Hirien opartasunarekin lotura zuzena du arte horrek, eta adierazpen nagusiena arkitektura izan zan. Hiri horien prestigioaren, aberastasunaren eta oparotasunaren adiezgarri ziren.Arte gotikoaren garaiko esperituaren eraikin adiezgarrienea katedrala izan zan.
Eskultura gotikoarekin batera naturalismoa agertu zen, jantziek tolesturak, aurpegien adieraskortasuna eta iruduen keinuak eta jarrerakm adierazten durten mugmenduak lehenagokoak baino errealistagoak dira eta adirazkortasun handiagoa erakusten dute. XII eta XIII. mendeertan eskulturak gotikoak arkitekturanren menpe jarraitu zuten, portadetako zangoak apaintzen dituzten eskultura-zutabeak eta baoetako mainelak azpimarratuz bereziki. Erromnikoan bezalaxe, apaintzeko erabiltzeaz gain, eskulturak funtzio erlijiosoa eta didaktikoa zuen oraindik ere, helburu nagusuia fededunei marrazkien bitartez ikastea baitzen.
(altea,yonay eta goizalde)

Erdi aroko hiria

Erdi aroko hiriak jende.multzo txikiak ziren eta, salbuespen batzuk izan ezik ez ziren 10000 biztanlera iritsi. Hala ere XII.mendean garapen handia izan zuten, nekazaritza inguruetatik jende asko etorri baitzen. Hirak askatasun gehiago eskatasun handiagoa eta lan egiteko aukera fgehiega zeuden.
Erdi aroko hiriak kale estuak eta bihurgunetsuak zituzten.kale horietan altxatutako etxeek zurezko egitura zuten eta herlandauz edo lokatzez beteta zegoen egitura hori. Horregatik, suteek benetako hondamendiak eragiten zituzten. Higiene eta osasun-baldintzak oso txarrak ziren.
Jaun askok jauregiak eraikitzen zituzten eta hirietara joaten ziren. Apaiz asko ere hirietan bizi ziren, eta ospakizun erlijiosoak eskaintzen zitusten eleizetan eta katedraletan.
Talde kopurutsuena burgesek osatzen zuten, asrtisautzan eta merkataritzan lan egiten zuten pertsonek batez ere. Hoiekin batera, gizartea baztertutakoak osatzen zituzten hiriko biztanleria.
Gremioen banaketa hiru kategoria profesional bereizten ziren:
-ikastunak.
-langileak.
-ofizialak edo irakasleak.
Kotzejuan udal-arauak ematen zituen, merkatua antolatzen zuen,delitu txikiak epaitzeko epamahiak osatzen zituen eta harresia eta milizia ordaintzeko beharrezko zergak ezartzen zituen.

(altea, yonay eta goizalde)

Arte erromanikoa

Arte erromabnikoa X.menndearen bukaertaik XII.menderaren erindera arte rromanikoa garatu zen, mendebaldeko Europan. Eduki erlijioso handiko artea da, eta funtzio didaktiko argia zuen: biztanle ezjakinei ezagutzak transmititzeko helburua duten irudi asko daude. Arte erromanikaren adierazen nagusia arkitektura izan zen. Eraikiun erromanikoak baxuan izaten dira eta haarlanduko hormra lodiak izaten dituzte. Bao gutxi dituzte, lehio txiki batzuk, horregaitik esan dezakegu barnealdeak iluntsuak direla. Eraikinek nahiz eta apainduura gutxi izan oso abertatsak dira barruko margoengaitik.( Altea, yonay eta goizalde)

Donejuane bidea

Donajuane bidea (bere santiago bidea deitua) erdi aroan sortutako erromes-bidea da. Kondaireren arabera, Teodomirok, Iria Flaviiako apezpikuak, aurkitu zituen Donejuaneren aztarnak 814.urtean. Palestinara itzuli ondoren,Herodes Agripa I.ak burua moztko agindu zuen. Bi ikaslek txalupa batean sartu zuten bere gorputza eta, Gibraltarreko itsasartea gurutzatu ondoren, Padronera irtisi ziren. Alfonso II.a Garbia izan zen lehenengo erromesssa eta toki hartan eleiza bat bat eraikitzeko agindu zuen; apostolua musulmanen kontrako borrokaren sinbolo bihurtu zuen.
(Altea, yonay eta goizalde)

gizartea eta ekonomia

-Batasun erlijiosoa:kristautazuna erlijio oficiala izendatu zuten.
-Arraza-batzuna:ezkontza mistoak onartu ziren eta arraza bakoitzaren berezitasunak desagertzen joan ziren.
-Hizkuntza batasuna:latina edatu zen lurralde osoan eta termino germaniarrak txertatzeak hizkuntza erromantzeak sortu ziren.
-Lege-batasuna: erromatarrek eta germaniarrek lege desberdinak izan zituzten hainbat urtez, baina gero lurraldeko biztanle guztientzako kodeak argiratu ziren, horien jatorria kontuan izan gabe.(altea, yonay eta goizalde)

mendebalde germaniarra

Barbaroen herriak kontinente europarrean finkatzeko prozesu oso luzea izan zen eta II.mendearen amaieran hasi eta XI.mendearen erdialdean amaitu zen. Historialariek bi aldi bereizten dituzte herri hauen finkatzea-prozesu aztertzerakoan.

Limes edomuga pasatzen zuten familiak, klan edo tribu txikiak ziren,eta kolono gisa finkatzen ziren edo inperioaren armadan ematen zuten izena.(goizalde,altea eta yonay)

kultura eta zientzia

Artean gertatu zen moduan, islamak kultura berezia eta originala sortu zuen konkistatutako beste herri batzuen elementuak bildu.

Zibilizazio islamiarraren ekarpenik handiena beste zibilizazio batzuen kultur oinordetza gordetzea, garatzea eta hedatzea izan zen: Grezia, persia eta india.

Mendebaldean medikuntza sasimekuntza (superstizioetan oinarritzan zen) zen bitartean, mundu islamiarreko ospitaleetan sendagaiak eta antiseptikoak erabiltzen zituzten.

literaturaren garapena handia izan zen,baina gehien ezagutzen dena mila eta bat gau ipuin-bilduma da.(altea,goizalde eta yonay)